Η σπηλιά της Στρώμης, καταφύγιο των σαμποτέρ της ομάδας Χαρλινγκ το φθινώπορο του 1942

Η ομιλία αυτή εκφωνήθηκε από το Δήμαρχο Δελφών Νικόλαο Δημ. Φουσέκη στην πλατεία της Στρώμης, στα πλαίσια του 2^ου  εορτασμού της Εθνικής Αντίστασης στην Σπηλιά της Στρώμης:

Καλοκαίρι του 1942. Αίγυπτος.

Κάτω από τον καυτό Αφρικανικό Ήλιο, οι Γερμανικές Μεραρχίες του Άφρικα Κορπ του Στρατηγού Έρβιν Ρόμμελ, κατανικούν σε όλα τα μέτωπα τις δυνάμεις του Βρετανού αρχιστράτηγου των Συμμάχων Φιλντ Μάρσαλ Αλεξάντερ. Προελαύνουν ακάθεκτες προς το Κάιρο και από κει κατευθείαν στα Πετρέλαια της Μέσης Ανατολής και της Αραβίας. Ο Μεγάλος Πόλεμος βρίσκεται ίσως στην κρισιμότερη φάση του. Αν ο Ρόμμελ θέσει υπό τον έλεγχο των δυνάμεων του Άξονα τις πετρελαιοπηγές, τότε η πλάστιγγα θα γείρει καθοριστικά προς την πλευρά των Γερμανών και των δορυφόρων  τους.

Οι Σύμμαχοι αποφασίζουν να αντεπιτεθούν στο μέτωπο του Ελ Αλαμέιν. Ελπίζουν να σταματήσουν εκεί το Ρόμμελ. Σχεδιάζοντας την επιχείρηση κρίνουν κρίσιμη την διακοπή των γραμμών εφοδιασμού του εχθρού. Η σπουδαιότερη αρτηρία αυτών των γραμμών και άρα η κρισιμότερη, περνά από  την Ελλάδα. Τα εφόδια των Γερμανικών μεραρχιών που μάχονται στην Αφρική, φτάνουν σιδηροδρομικώς από τη Βόρεια και την Κεντρική Ευρώπη στον Πειραιά. Από κει διεκπεραιώνονται  εύκολα διά θαλάσσης στη Κρήτη. Από την Κρήτη περνούν σχετικά εύκολα και γρήγορα με νηοπομπές ή με αεροπλάνα στις μεγάλες βάσεις που κατέχουν οι Γερμανοί στην Αίγυπτο. Κυρίως στο Τομπρούκ και τη Βεγγάζη. Η συμμαχική αεροπορία και το ναυτικό δυσκολεύονται πολύ να ελέγξουν αποτελεσματικά αυτή τη διαδρομή εφοδιασμού του εχθρού. Οι Γερμανοί έχοντας σημαντικές αεροπορικές βάσεις στα Ελληνικά νησιά και την Κρήτη, υποστηρίζουν με μεγάλη επιτυχία την ασφαλή διεκπεραίωση των εφοδίων τους. Δεδομένων αυτών, η λύση του σαμποτάζ αποτελεί μονόδρομο, για το Στρατηγό Αλεξάντερ και τα επιτελεία του. Η ανάγκη πλήρους διακοπής του εφοδιασμού του εχθρού διά μέσου της Ελλάδος για τουλάχιστον έξι εβδομάδες, προκειμένου να υποστηριχθεί η γενική επίθεση της Ογδόης Στρατιάς των Συμμάχων στο Αφρικανικό Μέτωπο, οδηγεί στη λύση της καταστροφής σε επιλεγμένο σημείο και της αχρήστευσης της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης – Αθηνών. Αποφασίζεται η ανατίναξη μιας από τις γέφυρες του σιδηροδρομικού δικτύου νοτίως της Λαμίας. Της Παπαδιάς, του Γοργοποτάμου ή του Ασωπού. Η ευθύνη σχεδιασμού και διεκπεραίωσης της επιχείρησης ανατίθεται στη Διεύθυνση Ειδικών Επιχειρήσεων των Συμμάχων (Special Operation Executive –  με τα αρχικά SOE) . Εδρεύει στο Κάιρο και έχει επικεφαλής τον ταξίαρχο Κεμπλ.

Την δουλειά θα διεκπεραιώσουν Βρετανοί σαμποτέρ με τη βοήθεια Ελλήνων ανταρτών. Οι Βρετανοί προγραμματίζεται  να πέσουν με αλεξίπτωτα στα βουνά της Ρούμελης το βράδυ της 28^ης Σεπτεμβρίου 1942.

Την ίδια περίοδο. Καλοκαίρι του 1942. Ελλάδα.

Ενώ στην Αίγυπτο συμβαίνουν τα προηγούμενα, στην Ελλάδα οι πρώτες αντάρτικες ομάδες έχουν ήδη συγκροτηθεί. Το Κ.Κ.Ε. δημιουργεί από το Νοέμβριο του 1941 στην Αθήνα, το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ) και στη συνέχεια το στρατιωτικό του σκέλος, τον Εθνικό Απελευθερωτικό Στρατό Ελλάδας (ΕΛΑΣ). Ψυχή του ΕΛΑΣ και οργανωτής του, είναι ένας παλιός κουμουνιστής από τη Λαμία με μεγάλες οργανωτικές και διοικητικές ικανότητες.  Ο Αθανάσιος Κλάρας, που πήρε το ψευδώνυμο Άρης Βελουχιώτης. Ο ΕΛΑΣ,  έμελλε να αποτελέσει το μαζικότερο και πλέον οργανωμένο αντάρτικο στρατό στην Ελλάδα. Το καλοκαίρι του 1942 ο Άρης βρίσκεται στα βουνά της Ρούμελης και στρατολογεί αντάρτες.

Από τη άλλη μεριά, μια μεγάλη μερίδα υψηλόβαθμων αξιωματικών του ηττημένου την Άνοιξη του 1941  Ελληνικού Στρατού, πίστευαν ότι  δεν έπρεπε να δημιουργηθεί αντάρτικο και για αυτό δεν έκαναν τίποτα προς αυτή την κατεύθυνση. Κάποιοι όμως αξιωματικοί, κυρίως αντιβασιλικοί, απότακτοι του κινήματος του 1935, όπως ο Ψαρρός και ο Ζέρβας, ξεκίνησαν τις προσπάθειες ο πρώτος καταρχήν στη Μακεδονία και ο Δεύτερος στην Ήπειρο. Τελικά ο Ρουμελιώτης (από το Χρισσό) συνταγματάρχης Δημήτριος Ψαρρός μαζί το Πεντεορίτη λοχαγό Αθανάσιο Κούτρα, τον Βουνιχωριώτη υπολοχαγό Γεώργιο Καϊμάρα , τον συμμαθητή του υπολοχαγό από την Αγιαθυμιά Γεώργιο Ντούρο, τον Σεγδιτσώτη έφεδρο υπολοχαγό Ανδρέα Μήταλα και άλλους αξιωματικούς, ιδρύουν στη Φωκίδα αντάρτικο σώμα με την επωνυμία 5/42  Σύνταγμα Ευζώνων. Το καλοκαίρι του 1942 οι ανωτέρω αξιωματικοί πλην του αρχηγού Δημητρίου Ψαρρού που βρίσκεται στην Αθήνα, βρίσκονται στα χωριά τους και οργανώνουν αντάρτικους πυρήνες της οργάνωσης,  στα χωριά της Παρνασσίδας και της Δωρίδας.

Ο Ηπειρώτης Στρατηγός Ναπολέων Ζέρβας ήδη από τις 27 Σεπτεμβρίου του 1941, ιδρύει στην περιοχή των χωριών του Βάλτου της Αιτωλοακαρνανίας τον Εθνικό Δημοκρατικό Ελληνικό Σύνδεσμο (ΕΔΕΣ). Ο ΕΔΕΣ στην Βορειοδυτική Αιτωλοακαρνανία και την Ήπειρο έμελλε να κυριαρχήσει στον Αντάρτικο αγώνα. Το καλοκαίρι του 1942 ο Στρατηγός Ζέρβας βρίσκεται στο βουνό και στρατολογεί  αντάρτες στο Βάλτο και στα χωριά του Νομού Άρτας.

Από την αρχή της κατοχής δημιουργείται στην Ελλάδα από Βρετανούς πράκτορες σε συνεργασία με Έλληνες αξιωματικούς, η οργάνωση «ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ» που μετεξελίσσεται στην οργάνωση «ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ ΙΙ». Αυτή η οργάνωση αποτελεί  τον καταρχήν σύνδεσμο του Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, με τις αντάρτικες οργανώσεις στην Ελλάδα. Το καλοκαίρι του 1942 ο «ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ ΙΙ» αποστέλλει στα χωριά της Γκιώνας τον δικηγόρο Αλέξανδρο Σεφεριάδη. Αποστολή του είναι  η αναγνώριση της περιοχής και η οργάνωση της υποδοχής των Εγγλέζων σαμποτέρ. Ο Σεφεριάδης όμως συλλαμβάνεται από τους Ιταλούς στην Κουκουβίστα και μεταφέρεται αιχμάλωτος στην Αθήνα πριν πέσουν οι σαμποτέρ στη Γκιώνα.

Την ίδια εποχή, καλοκαίρι του ΄42 οι Ιταλοί που έχουν στην ευθύνη τους τη Φωκίδα, έχουν το αρχηγείο τους στην Άμφισσα. Έχουν επίσης πληροφορίες  για κινήσεις ανταρτών στα βουνά γύρω από αυτή. Στα μέσα του Σεπτέμβρη του 1942, λίγες μόλις μέρες  πριν οι Βρετανοί σαμποτέρ πέσουν με αλεξίπτωτα στο βουνό, μια ομάδα ανταρτών στην οποία συμμετείχαν και οι κλαρίτες, φυγόδικοι Σεγδιτσώτες Δήμος Καραλίβανος ή Φτεροδήμος ή Τζάθας, Θεοχάρης Πολύχρονος και Θύμιος Μπάφας ή Μπαρτάκης, που είχαν ήδη ορκιστεί αντάρτες στον ΕΛΑΣ από τον Άρη Βελουχιώτη, μαζί με τους επίσης Σεγδιτσώτες Γιώργο Φουσέκη και Κώστα Σαράντη, επιτίθενται και κατανικούν μια Ιταλική Διμοιρία που ανέβαινε ανοήτως το φαράγγι της Ρεκκάς ψάχνοντας για αντάρτες. Οι Ιταλοί στρατιώτες ανήκαν στο 44^ο Ιταλικό Σύνταγμα που είχε έδρα την Άμφισσα. Είχαν ξεκινήσει προς αναζήτηση ανταρτών, αφού ήταν πλέον κοινό μυστικό στην περιοχή ότι συμμαχικά αεροπλάνα έκαναν ρίψεις εφοδίων στη Γκιώνα για την υποστήριξη αντάρτικων ομάδων που υπήρχαν στα βουνά. Στρατοπέδευσαν στη θέση «Μύλος» μέσα στο φαράγγι για να περάσουν τη νύχτα και δέχτηκαν την επίθεση από τους αντάρτες, την επομένη τα ξημερώματα. Οι περισσότεροι Ιταλοί σκοτώθηκαν επί τόπου. Τους υπόλοιπους, οι αντάρτες τους πήραν αιχμαλώτους μαζί τους. Σε δύο μέρες σκαπέτησαν Γκιώνα και Οίτη και πέρασαν στην Υπάτη. Ένας Ιταλός που κατόρθωσε να ξεφύγει, έφτασε πρώτα στο Ιταλικό φυλάκιο που ήταν στη θέση «Μουκεχρί», πάνω από την Τοπόλια. Το ίδιο βράδυ ενημερώθηκε  η Ιταλική Διοίκηση στην Άμφισσα. Την άλλη μέρα Ιταλική δύναμη φτάνει στη Βίνιανη και στρατοπεδεύει στην είσοδο του φαραγγιού της Ρεκκάς. Δύο Ιταλικά αεροπλάνα κάνουν αναγνωριστικές πτήσεις στην περιοχή. Οι Ιταλοί εντοπίζουν τα πτώματα με μια ομάδα ανιχνευτών που αποστέλλουν. Πριν τα κατεβάσουν στην Άμφισσα, ανεβάζουν στο σημείο της μάχης, το Σαλωνίτη φωτογράφο Μήτσο Λαλλά που τα φωτογραφίζει. Πρόκειται για την πρώτη μάχη που δόθηκε στην Ελλάδα από συγκροτημένο αντάρτικο σώμα εναντίον των Ιταλών. Έμελλε να είναι καθοριστική για το μέλλον της Σεγδίτσας. Την έκαψαν ολοσχερώς οι κατακτητές ένα περίπου μήνα μετά, ανήμερα του Αγίου Δημητρίου στις 26 Οκτωβρίου 1942,  και εξανδραπόδισαν τους κατοίκους της.

Αυτή ήταν αγαπητοί φίλοι η κατάσταση στην Ελλάδα και την Παρνασσίδα το καλοκαίρι του 1942 λίγο πριν οι Βρετανοί κομάντος πέσουν με αλεξίπτωτα στα βουνά της για να επιχειρήσουν την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου. Αυτή η γέφυρα έμελλε να επιλεγεί τελικά. Ανατινάχτηκε τη νύχτα της 25^ης προς 26^η Νοεμβρίου 1942. Στην επιχείρηση συνεργάστηκαν με τους Βρετανούς ενωμένα  αντάρτικα ένοπλα τμήματα του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ. Έμελλε να αποτελέσει την κορυφαία πράξη της ενωμένης εθνικής αντίστασης στην Ελλάδα και μια από τις κορυφαίες στην Ευρώπη.

Τετάρτη, 30 Σεπτεμβρίου 1942. Απόγευμα. Αίγυπτος, Διώρυγα του Σουέζ. Αεροδρόμιο Φαγίντ.

Τρία βομβαρδιστικά πολεμικά αεροπλάνα περιμένουν με αναμμένες τις μηχανές τους στην αρχή του διαδρόμου απογείωσης. Τρείς ομάδες Βρετανών Σαμποτέρ, από τέσσερα άτομα η κάθε μία κινούνται να επιβιβαστούν σε αυτά. Οι δώδεκα συνολικά στρατιώτες αποτελούν την ομάδα που φέρει την κωδική ονομασία «ομάδα Χάρλινκ», αφού η επιχείρηση που ανέλαβαν να διεκπεραιώσουν ονομάζεται αντίστοιχα «Επιχείρηση Χάρλιγκ».  Παρά την αποπνικτική Αιγυπτιακή ζέστη οι στρατιώτες είναι ντυμένοι βαριά, με χειμερινές στολές εκστρατείας. Επιβιβάζονται στα αεροπλάνα και απογειώνονται το καθένα με διαφορά ενός τετάρτου της ώρας από το επόμενο. Κατεύθυνση: Ελλάδα. Στόχος: Υλοποίηση της «Επιχείρησης Χάρλιγκ». Τα αεροπλάνα πετούν ψηλά, πάνω από τα 9000 πόδια, για να αποφεύγουν τα αντιαεροπορικά πυρά. Κάνει φοβερό κρύο. Οι σαμποτέρ σκέφτονται την πρώτη αποτυχημένη προσπάθεια να πέσουν στη Ρούμελη πριν από δύο μέρες. Είχαν ξεκινήσει κατά τον ίδιο τρόπο το απόγευμα της Δευτέρας 28ης Σεπτεμβρίου 1942, αλλά αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στην Αίγυπτο αφού δεν διέκριναν τις συμφωνημένες συνθηματικές φωτιές από τους αντάρτες που υποτίθεται ότι τους περίμεναν στα βουνά της Ρούμελης. Τώρα όμως είχαν σαφείς οδηγίες. Θα έπεφταν σε κάθε περίπτωση είτε έβλεπαν τις συνθηματικές φωτιές είτε όχι.

Ήταν όλοι τους νεαροί άνδρες από 21 χρονών ό μικρότερος, μέχρι λίγο πάνω από 35 ο μεγαλύτερος. Άλλοι επαγγελματίες στρατιώτες και άλλοι έφεδροι. Η μοίρα ένωσε τις τύχες τους στην υλοποίηση μιας από τις σημαντικότερες δολιοφθορές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Στην ανατίναξη της σιδηροδρομικής γέφυρας του Γοργοποτάμου.

Στο πρώτο αεροπλάνο βρίσκεται η πρώτη από τις τρείς υποομάδες με επικεφαλής τον αρχηγό της αποστολής Συνταγματάρχη του Μηχανικού Έντυ Μάγιερς. 35 περίπου χρονών, γόνος διακεκριμένης εβραϊκής οικογένειας με σπουδές στο Κέιμπριτζ. Εξαιρετικός μόνιμος αξιωματικός με πρακτική και επιτελική πείρα. Δίκαιος, ήρεμος και μεθοδικός. Μαζί του στο αεροπλάνο,  ο Νεοζηλανδός Πολιτικός Μηχανικός Τομ Μπάρνς. Έφεδρος Λοχαγός του Μηχανικού. Ο μεγαλύτερος σε ηλικία της ομάδας Χάρλιγκ. Ειδικός σε ανατινάξεις μεγάλων κατασκευών με μεγάλη πείρα και εξαιρετικές ικανότητες. Με τραχύ πρόσωπο αλλά ήρεμος, ολιγόλογος, απλός και αγαπητός από όλους. Έμελλε να επιδείξει απαράμιλλο θάρρος και ανδρεία κατά τη διάρκεια της επιχείρησης στο Γοργοπόταμο. Ο τρίτος της ομάδας αυτής είναι ο Ντένυς Χάμσον. Έφεδρος λοχαγός των καταδρομών. Τριάντα περίπου χρονών. Απόφοιτος κλασσικών σπουδών του Κέιμπριτζ. Αρμένικης καταγωγής και γλωσσομαθής. Μιλάει άπταιστα τα Ελληνικά. Επίσης εκτός από αγγλικά μιλάει γαλλικά, ιταλικά, τούρκικα και αραβικά. Υπερόπτης και αντιπαθής ως χαρακτήρας. Γκρινιάρης. Έξυπνος όμως πρακτικός και πονηρός. Τέταρτος στο αεροπλάνο μαζί τους, ο λοχίας ασυρματιστής Λεν Γουίλμοτ. Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδος, έμεινε στη χώρα και έγινε αξιωματικός εκπαιδευτής του υπό αναδιοργάνωση Ελληνικού στρατού.

Στο δεύτερο αεροπλάνο επικεφαλής της ομάδας των τεσσάρων σαμποτέρ είναι ο υπαρχηγός της αποστολής έφεδρος ταγματάρχης του Πυροβολικού Κρις, Μοντγκόμερυ-Μόντυ Γουντχάουζ. Είκοσι τεσσάρων ετών. Χαρισματική προσωπικότητα με τεράστια ψυχική και σωματική αντοχή. Γόνος ευγενούς αγγλικής οικογενείας, με σπουδές Κλασσικής Ελληνικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Μιλάει άπταιστα τα Ελληνικά με βαριά αγγλική προφορά. Έξυπνος, διορατικός, θαρραλέος, αποφασιστικός, γεννημένος διπλωμάτης. Μαζί του ο Νεοζηλανδός έφεδρος λοχαγός του μηχανικού Αρθουρ Έντμοντς με εξαιρετική επαγγελματική κατάρτιση. Άνθρωπος ικανός αλλά λίγο ευέξαπτος, εγωκεντρικός και φιλόδοξος. Έμεινε στην Ελλάδα μέχρι το τέλος της κατοχής και παντρεύτηκε Ελληνίδα. Ο τρίτος αυτής της ομάδος είναι ο έφεδρος λοχαγός των καταδρομών Νατ Μπάρκερ. Δεν έχει αξιόλογη μόρφωση ούτε ιδιαίτερη επαγγελματική κατάρτιση. Μιλάει όμως άπταιστα Ελληνικά που τα έμαθε εργαζόμενος προπολεμικά σε ιπποφορβείο της Σαμαρίνας. Απλός και ευχάριστος ως άνθρωπος δεν υστερεί σε εξυπνάδα και πονηριά. Μετά τον πόλεμο παντρεύτηκε δύο φορές Ελληνίδες. Ο τέταρτος αυτής της παρέας είναι ο λοχίας ασυρματιστής Μάϊκ Τσίτης. Εβραίος της Παλαιστίνης. Μπήκε στις Ειδικές Βρετανικές Δυνάμεις για να πολεμήσει τους Ναζί.

Στο τρίτο αεροπλάνο επικεφαλής είναι ο μόνιμος ταγματάρχης των καταδρομών Τζών Κουκ. Περίπου είκοσι πέντε χρονών. Πειθαρχημένος στρατιώτης αλλά στενοκέφαλος και αντιπαθής. Μαζί του ο νεαρότερος αξιωματικός της ομάδας Χάρλιγκ, ο ινδικής καταγωγής με μητέρα Σκωτσέζα Ίντερ Γκίλλ. Φοιτητής σε αγγλικό πολυτεχνείο όταν κηρύχτηκε ο πόλεμος είναι ευγενικός, ήπιος, απλός και αγαπητός από όλους. Έλαβε αργότερα μέρος και σε επιχειρήσεις σαμποτάζ στην Ιταλία. Μετά τον πόλεμο μονιμοποιήθηκε στον Αγγλικό στρατό και ανέβηκε στα ύπατα αξιώματά του. Τρίτος αυτής της ομάδος ο Έλληνας Κερκυραίος Θεμιστοκλής – Θέμης Μαρίνος. Βρέθηκε στην Αίγυπτο διαφεύγοντας από την Ελλάδα μετά τη μάχη της Κρήτης. Έφεδρος αξιωματικός του πυροβολικού και των καταδρομών. Γενναίος στρατιώτης και προσηνής άνθρωπος. Μετά την επιχείρηση Χάρλιγκ έμεινε στην Ελλάδα καθόλη τη διάρκεια της κατοχής για λογαριασμό του Συμμαχικού Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής, προσφέροντας πολλά στην απελευθέρωση της χώρας. Είναι ο μοναδικός που βρίσκεται σήμερα στη ζωή από την ομάδα Χάρλιγκ. Ο τέταρτος της ομάδας αυτής στο τρίτο αεροπλάνο είναι ο λοχίας ασυρματιστής Νταγκ Φίλλιπς. Αποδείχτηκε ο πιο άτυχος της ομάδας Χάρλιγκ. Τα Χριστούγεννα του 1943 σκοτώθηκε στην Ελλάδα στο όρος Καϊμακτσαλάν προσπαθώντας να ανατινάξει σιδηροδρομική γραμμή.

Τα αεροπλάνα πετούν πάνω από το Αιγαίο και την Κρήτη και σε περίπου τεσσερισήμισι ώρες φτάνουν στον προορισμό τους πάνω από τη Γκιώνα. Τα δύο πρώτα, του Εντυ Μάγιερς και του Κρις Γουντχάουζ διακρίνουν στο έδαφος φωτιές σε σχήμα τριγώνου και αμέσως οι αλεξιπτωτιστές πηδούν. Ταυτόχρονα τα αεροπλάνα ρίχνουν και τα φορτία με τα υλικά. Εκρηκτικές ύλες, όπλα, ρουχισμό για τους αντάρτες και προσωπικά είδη των σαμποτέρ. Το τρίτο αεροπλάνο, αυτό του Τζών Κουκ, δεν διακρίνει σημάδια φωτιών στο έδαφος και με προσωπική ευθύνη και εντολή του Κουκ, παρά τις αντιρρήσεις των υπολοίπων μελών της ομάδας επιστρέφει στην Αίγυπτο, αφού άδειασε ο πιλότος στα βουνά τα υλικά που μετέφερε. Το πλήρωμα αυτού του αεροπλάνου (Κουκ, Μαρίνος, Γκιλλ και φίλλιπς) θα επιστρέψει αργότερα με άλλη πτήση στην Ελλάδα για να ενωθεί με τους υπόλοιπους και να συνεχίσει τη αποστολή.

Τις φωτιές στην κορυφή Προφήτης Ηλίας της Γκιώνας είχε ανάψει ο Ανδρέας Μήταλας του 5/42 με τους άνδρες του, περιμένοντας όμως όχι την ομάδα Χαρλιγκ, δεν είχε ειδοποιηθεί για κάτι τέτοιο, αλλά απλή ρίψη εφοδίων για τις ανάγκες των ανταρτών του Συντάγματος. Για το λόγο αυτό ο Μήταλας και οι άνδρες του εκπλήσσονται όταν βλέπουν τους αλεξιπτωτιστές της ομάδας του Κρις Γουντχάουζ να τους πλησιάζουν. Η ομάδα του Γουντχάουζ με την βοήθεια του Μήταλα και των ανδρών του συλλέγουν και εξασφαλίζουν τα υλικά που είχε ρίξει το αεροπλάνο τους. Ο Κρις συνοδευόμενος από το Μήταλα κατεβαίνει στο χωριό Αη Γιώργης κοντά στην Άμφισσα όπου φιλοξενείται επί 10ημερο σε σπίτια φίλων και οπαδών του 5/42 (Κουτσοκλένη, Μαστρογιαννόπουλου). Μέσω δε του υπολοχαγού Ντούρου στέλνει επιστολή στον Τσιγάντε στην Αθήνα γιατί ο ασύρματος της ομάδας του είχε καταστραφεί κατά την πτώση από το αεροπλάνο. Ταυτόχρονα ο Κρις αναζητά από την πρώτη στιγμή επαφή με τις ομάδες των άλλων αεροπλάνων.

Η ομάδα του Εντυ Μάγιερς πέφτει τελικά μακριά από τις φωτιές. Περίπου δεκαπέντε χιλιόμετρα μακριά. Σε κακοτράχαλα μέρη, ενώ τα υλικά διασκορπίστηκαν σε μεγάλη έκταση γύρω από το χωριό Καρούτες. Τελικά έπειτα από πολλές ταλαιπωρίες η ομάδα του Έντυ συνάντησε τον Καρουτιανό μόνιμο ανθυπολοχαγό του Ελληνικού στρατού Γιώργο Κατσίμπα με την βοήθεια τσοπάνηδων που τους έφεραν σε επαφή. Ο Κατσίμπας και οι Έγγλέζοι σαμποτέρ συναντούν στη συνέχεια την ομάδα του κλαρίτη Δήμου Καραλίβανου, πέντε συνολικά άτομα, που έχουν ήδη μυηθεί στον ΕΛΑΣ από τον Άρη Βελουχιώτη και έχουν δώσει τη μάχη στη Ρεκκά πριν λίγες μόνο μέρες. Οι Εγγλέζοι τα χάνουν βλέποντας τους Καραλιβανέους με τις φουστανέλες. Με τη βοήθειά τους συγκεντρώνουν τα υλικά. Ο ασύρματος και αυτής της ομάδας έπαθε ζημιά κατά την πτώση.

Οι δύο ομάδες του Εντυ και του Κρις συναντώνται τελικά στις 6 Οκτωβρίου του ΄42. Ζητούν να μεταφερθούν σε περιοχή κοντά στο στόχο τους που είναι οι γέφυρες του σιδηροδρομικού δικτύου. Τότε ο Μπάρμπα Νίκος Μπέης, κρεοπώλης από το Λευκαδίτι της Δωρίδας, που μιλά σπασμένα Αγγλικά που τα γνωρίζει γιατί έχει κάνει μετανάστης στην Αμερική, προτείνει την μεταφορά των κομάντος και των εφοδίων στη σπηλιά της Στρώμης. Έτσι μπαίνει η σπηλιά στην ιστορία αφού οι Σαμποτέρ μετακινήθηκαν σε αυτή στις 19 Οκτωβρίου του ΄42 και παρέμειναν εδώ για σαράντα περίπου ημέρες. Η σπηλιά γίνεται έτσι η μόνιμη βάση και το αρχηγείο της αποστολής Χάρλιγκ. Στις 25 Οκτωβρίου ο Έντυ Μάγιερς μαζί με τον Ντένυς Χάμσον και με οδηγό τον Γιάννη Πιστόλη από τη Στρώμη, ξεκινούν για αναγνώριση των στόχων. Πρώτα στη γέφυρα της Παπαδιάς, μετά στον Ασωπό και τελευταία στο Γοργοπόταμο. Μετά από τέσσερις μέρες αναγνώρισης των στόχων επιλέγεται τελικά, ως η πλέον πρόσφορη για την επιτυχία της αποστολής, η Γέφυρα του Γοργοποτάμου.

Η Τρίτη ομάδα του Τζών Κουκ, με επικεφαλής τώρα το Θέμη Μαρίνο, πέφτει την 30η Σεπτεμβρίου στο Καρπενήσι και πολύ κοντά στην Ιταλική Φρουρά. Οι αλεξιπτωτιστές διασώζονται ως εκ θαύματος με την βοήθεια των κατοίκων και διαφεύγοντας συναντούν ομάδα ανταρτών του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον Νικηφόρο (Δημήτρη Δημητρίου), μόνιμο ανθυπολοχαγό από την Αγόριανη. Αυτός τους οδηγεί στον Άρη. Μετά από περιπλανήσεις σε ολόκληρη σχεδόν τη Στερεά με τη συνοδεία ανταρτών του ΕΛΑΣ με επικεφαλείς τους Νικηφόρο και Πελοπίδα (Παντελή Λιάσκο), έφτασε και η τρίτη ομάδα του στη σπηλιά της Στρώμης, όπου εν μέσω πανηγυρισμών συναντιέται με τις άλλες δύο. Η ομάδα Χάρλιγκ είναι πλέον εδώ στη Στρώμη, σε πλήρη σύνθεση.

Αγαπητοί φίλοι. Η ιστορία από δώ και στο εξής είναι λίγο πολύ γνωστή. Στη σπηλιά της Στρώμης έγινε ο σχεδιασμός της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου. Στη σπηλιά έφτασε το μεσημέρι της 19^ης Νοεμβρίου ο Ζέρβας με αντάρτες του ΕΔΕΣ . Από τη σπηλιά ξεκίνησαν οι αντάρτες και οι Σαμποτέρ για να συναντήσουν τον Άρη στο Μαυρολιθάρι στις 20 Νοεμβρίου του 1942.

Η γέφυρα του Γοργοποτάμου ανατινάχτηκε τη νύχτα της 25^ης προς την 26^η Νοεμβρίου 1942. Ήταν το μεγαλύτερο σαμποτάζ κατά των δυνάμεων του Άξονα μέχρι τότε σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η επίθεση των συμμάχων στο Ελ Αλαμέιν είχε ξεκινήσει ήδη και η διακοπή της τροφοδοσίας των Αφρικα Κορπς μετά το σαμποτάζ στο Γοργοπόταμο, ήταν καθοριστική στην ήττα τους. Η σπηλιά της Στρώμης, οι φιλότιμοι ορεσίβιοι πατεράδες και παππούδες μας που βοήθησαν τους Σαμποτέρ και οι αντάρτες του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ που πολέμησαν στη γέφυρα, είχαν καθοριστικό ρόλο στην επιτυχία.

Φίλες και φίλοι σήμερα είμαστε εδώ για να αποδώσουμε τιμή σε όλους αυτούς.

Είμαστε υποχρεωμένοι να το κάνουμε. Το οφείλουμε όχι μόνο στους ήρωες μας του παρελθόντος αλλά και στις γενιές των παιδιών μας και των παιδιών των παιδιών μας, που έρχονται.

Σας ευχαριστώ.

 

Πηγές:

1. «Ο Εφιάλτης της Εθνικής Αντίστασης» – Θέμης Μαρίνος – Εκδόσεις Παπαζήση-Αθήνα 2003.
2.  «Ο Αγώνας για την Ελλάδα» – C.M.WOODHOUSE – Εκδόσεις Τουρίκη –Αθήνα 2012.
3. «Άρης ο αρχηγός των ατάκτων» – Διονύσης Χαριτόπουλος – Εκδόσεις Εξάντας – Αθήνα 1997.
4. «Εθνική Αντίστασις του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων Ψαρρού 1941 – 1944». – Γεωργίου Δ. Καϊμάρα – Εκδόσεις ΓΕΣ – Αθήνα 1979.
5. «Το πρώτο μαρτυρικό χωριό της Ρούμελης» – Ευθυμίου Χ. Ταλάντη – Έκδοση Δήμου Αμφίσσης – Άμφισσα 2001.
6. «Ο Καλλίας» – Δημήτριος Μώκος – Αθήνα 2009.

Νίκος Δημ. Φουσέκης

Δήμαρχος Δελφών